Bach là một nhạc sĩ vĩ đại người Đức, nhạc sĩ bậc thầy về âm nhạc phức điệu, ông đã đưa nhạc phức điệu lên đến đỉnh cao.
Ông là nhà biểu diễn xuất sắc đàn orgue, đàn clavecin… là nhà sư phạm lỗi lạc. Bach còn là nhà lý luận rất thực tiễn, hệ thống bình quân áp dụng cho đàn phím của ông được ứng dụng cho tới ngày nay.
Bach là nhạc sĩ tiền cổ điển, nhưng về mặt phong cách thì có thể nói ông đã đặt nền móng vững chắc cho âm nhạc cổ điển. Âm nhạc của ông theo phong cách barocco và có tính triết lý sâu sắc.
Cả cuộc đời Bach không bao giờ ra nước ngoài, suốt đời ông gắn liền với nước Đức nhưng cuộc sống vật chất của ông rất nghèo khổ.
Gia đình Bach thuộc dòng họ nhạc sĩ có truyền thống lâu đời mà cho đến nay chưa có dòng họ nào trên thế giới có truyền thống như vậy. Cuộc đời ông gặp nhiều bất hạnh: mồ côi cha mẹ từ khi 9 tuổi, bị nhà thờ và chế độ phong kiến Đức đối xử tàn tệ… nhưng ông đã vượt qua, cống hiến toàn bộ sức lực cho sự nghiệp âm nhạc. Bach đã nêu tấm gương sáng của một thiên tài mà tự học là chủ yếu và sự lao động cần cù không mệt mỏi.
Bach để lại một khối lượng khổng lồ tác phẩm: trên dưới nghìn bài bản cho đủ các hình thức biểu diễn nhạc đàn và nhạc hát thuộc đủ các thể loại ở thời kỳ ông đang sống, bao gồm cả nhạc nhà thờ và nhạc ngoài đời. Chỉ riêng fugue ông đã viết tới trên 400 bản.
2. Giới thiệu tác phẩm
+ Sáng tác cho đàn clavecin:
Sáng tác cho đàn clavecin của Bach có thể kể một số tác phẩm sau: Hai tập Bình quân, 6 tổ khúc nước Pháp, 6 tổ khúc nước Anh, concerto nước Ý…
Hai tập Bình quân được coi là tác phẩm vĩ đại nhất trong sự nghiệp âm nhạc của Bach, chứng minh cho sáng kiến lên dây đàn clavecin theo hệ bình quân. Thời bấy giờ, các loại đàn phím bấm như orgue và clavecin được lên dây theo hệ thống âm thanh tuyệt đối nên có hai tầng phím: một tầng có các phím đen là các dấu thăng, tầng kia có các phím đen là các dấu giáng, điều đó hạn chế sự phát triển kỹ thuật chơi đàn. Bach dũng cảm bãi bỏ hệ thống thống tuyệt đối cho đàn phím và thay vào đó là hệ bình quân: các quãng 1/2 cung đều bằng nhau = 4,5 comma và nốt # trùng với b chung trên một phím đen, đàn phím sẽ chỉ còn một hàng phím đen. Với sự ứng dụng hệ bình quân, kỹ thuật chơi đàn phím có điều kiện để phát triển.
– Hai tập Bình quân là một công trình phát minh khoa học nhưng quan trọng hơn đó là tác phẩm nghệ thuật lỗi lạc. Nội dung hai tập rất phong phú: trầm tư và anh hùng, thơ mộng và trang nghiêm, đau thương và diễu cợt, thanh bình và bi đát… Mỗi tập gồm 24 cặp prélude và fugue: 12 cặp giọng trưởng và 12 cặp giọng thứ cùng tên. Các cặp được viết theo thứ tự của thang 12 bán cung, cứ sau mỗi cặp giọng trưởng là cặp giọng thứ cùng tên. Ví dụ: prélude và fugue C dur; prélude và fugue c moll, tiếp theo là prélude và fugue Cis dur; prélude và fugue cis moll… các bản viết ở điệu thứ khi về kết được viết ở điệu trưởng cùng tên.
Các tổ khúc nước Pháp và nước Anh của Bach cho clavecin cũng rất đặc sắc. Bach viết 6 tổ khúc nước Pháp gồm có các điệu múa trên song ông còn chen thêm một số điệu như menuet, gavotte, bourrée, polonaise… Nổi tiếng trong 6 tổ khúc nước Pháp có tổ khúc số 6 giọng E-dur.
+ Sáng tác cho đàn orgue:
Đức là nước có truyền thống sáng tác và biểu diễn xuất sắc đàn orgue, đồng thời có kỹ thuật làm đàn orgue tài giỏi nhất thế giới. Bach đã tiếp thu cả di sản quý báu đó của dân tộc mình. Trong tay Bach, orgue là cả dàn nhạc bộc lộ những tình cảm lớn. Ông viết tới trên trăm tác phẩm lớn nhỏ cho orgue. Nổi bật có toccate và fugue d–moll, fantaisie và fugue a–moll, fantaisie và fugue g–moll… Xuất sắc nhất là Toccate và fugue d–moll.
+ Sáng tác cho thanh nhạc:
Bach viết hàng trăm tác phẩm cho nhạc hát. Các tác phẩm nhạc hát của Bach chủ yếu là cantate và nhiều thể loại nhạc hát nhà thờ. Ông dựa vào các câu chuyện dân gian, thơ ca và cả trích từ Kinh thánh.
Trong số các cantate, nổi tiếng có bản Nông dân. Tác phẩm rất nổi tiếng trong nhạc hát của Bach là bản messe h-moll. Bản này ông viết trong 5 năm, là tác phẩm có quy mô đồ sộ. Nội dung rút từ Kinh thánh và hình thức phỏng theo nhạc nhà thờ. Song, tác phẩm này có tầm tư tưởng vượt xa khỏi khuôn khổ của âm nhạc nhà thờ và nó chưa hề được nhà thờ công nhận cũng như được biểu diễn trong nhà thờ mà được quần chúng ngưỡng mộ và biểu diễn trên sân khấu hoà nhạc thế giới. Messe nhà thờ gồm 5 bài, còn Bach đã mở rộng tới 24 bài.
(Theo PGS. TS Nguyễn Thị Tố Mai)
Bình luận